Długa przerwa między posiłkiem przed- i potreningowym – przyczyna zaburzeń miesiączkowania?
W swoich dotychczasowych artykułach niejednokrotnie podkreślałem, że niektóre kobiety mają większe predyspozycje do zaburzeń miesiączkowania przy podaży energii nieadekwatnej do potrzeb. Interesujące jest z czego mogą wynikać takie predyspozycje. Ciekawej odpowiedzi udzielają badania przeprowadzone przez dr Anne Loucks i dr Jean Thuma, w których autorki wykazały, że u kobiet z krótszą fazą lutealną (11 dni) występuje większe ryzyko pojawienia się zaburzeń miesiączkowania w odpowiedzi na deficyt energetyczny niż u kobiet z dłuższą fazą lutealną (12-14 dni) (1).
Niewątpliwie również zwiększone ryzyko wystąpienia czynnościowego podwzgórzowego braku miesiączki (ang. functional hypothalamic amenorrhea, FHA) występuje u kobiet, które jedynie pozornie miesiączkują prawidłowo a w rzeczywistości mają subkliniczne zaburzenia miesiączkowania: brak owulacji lub defekty fazy lutealnej (2). W tym drugim przypadku dochodzi do owulacji, ale faza lutealna jest krótka (< 10 dni) i stężenie progesteronu w fazie lutealnej jest niskie.
Niemniej interesujące wyniki uzyskała dr Sarah Berga wraz ze swoim zespołem badawczym prowadząc badania na małpach cynomolgus (3). W tej próbie zaburzenia miesiączkowania zaobserwowano aż u 70% małp w momencie, gdy były one eksponowane przez 2 cykle menstruacyjne na dwa czynniki stresogenne (stres psychiczny związany z przemieszczaniem klatek z małpami do innych pomieszczeń, w których były nieznajome małpy oraz deficyt energetyczny). W momencie, gdy małpy były eksponowane tylko na jeden czynnik stresogenny (stres psychiczny lub deficyt energetyczny) zaburzenia miesiączkowania wystąpiły jedynie u 10% małp.
Niedawno zostały opublikowane wyniki kolejnego interesującego badania, którego współautorką jest dr Berga (4). Celem tej próby było określenie odpowiedzi kortyzolowej u kobiet z FHA i kobiet miesiączkujących prawidłowo na 20-minutowy test prowokacji wysiłkiem fizycznym o umiarkowanej intensywności na ergometrze rowerowym.
Zdjęcie: fotolia.com
Co wykazano:
Stężenie glukozy uległo istotnemu zwiększeniu (o 2,9%) podczas wysiłku u kobiet miesiączkujących prawidłowo i obniżeniu (o 10,6%) u kobiet z FHA. Najniższe stężenie glukozy u kobiet z FHA odnotowano na koniec 20-minutowego testu prowokacji wysiłkiem. Tętno podczas wysiłku uległo zwiększeniu w obu grupach, ale w mniejszym stopniu u kobiet z FHA. Stężenie kortyzolu podczas wysiłku uległo zwiększeniu w obu grupach. Najwyższe stężenie kortyzolu zaobserwowano 10 minut po zakończeniu testu prowokacji wysiłkiem. Wartości szczytowe stężenia kortyzolu były wyższe u kobiet z FHA niż u kobiet miesiączkujących prawidłowo (147 vs. 96 ng/mL). W stosunku do wartości wyjściowych, u kobiet z FHA odnotowano wzrost stężenia kortyzolu o 92%, podczas gdy u kobiet miesiączkujących prawidłowo jedynie o 62%.
Wnioski:
Uzyskane wyniki wskazują, że u kobiet z FHA występuje tendencja do hipoglikemii i zwiększona odpowiedź kortyzolowa stymulowana wysiłkiem fizycznym. Na podstawie przeprowadzonego badania trudno jednoznacznie powiedzieć, czy tendencja do hipoglikemii i zwiększona odpowiedź kortyzolowa stymulowana wysiłkiem fizycznym to czynniki ryzyka zaburzeń miesiączkowania u kobiet aktywnych, ale istnieje taka możliwość. Tytułowa długa przerwa między posiłkiem przed- i potreningowym w takiej sytuacji może prowadzić do pogłębienia tych problemów – znaczniejszego spadku stężenia glukozy i znaczniejszego wzrostu stężenia kortyzolu w trakcie i po wysiłku. Dlatego w kontekście prewencji zaburzeń miesiączkowania, jak i przywracania utraconej miesiączki u kobiet aktywnych za wskazane uznałbym unikanie długich przerw między posiłkiem przed- i potreningowym (> 3-4 godzin). Dodatkowo w przypadku dłuższych sesji treningowych (> 60-90 minut) za wskazane uznałbym spożywanie węglowodanów w trakcie wysiłku.
Jeśli interesuje Cię współpraca indywidualna, wybierz odpowiednią dla siebie zakładkę: Współpraca – Osoby ćwiczące rekreacyjnie lub Współpraca – Sportowcy.
Źródła:
1) Loucks i Thuma. 2003. Luteinizing hormone pulsatility is disrupted at a threshold of energy availability in regularly menstruating women. J Clin Endocrinol Metab. 88:297-311.
2) De Souza i wsp. 2010. High prevalence of subtle and severe menstrual disturbances in exercising women: confirmation using daily hormone measures. Hum Reprod. 25:491-503.
3) Williams i wsp. 2007. Synergism between psychosocial and metabolic stressors: impact on reproductive function in cynomolgus monkeys. Am J Physiol Endocrinol Metab. 293:E270-6.
4) Sanders i wsp. 2017. Heightened Cortisol Response to Exercise Challenge in Women with Functional Hypothalamic Amenorrhea. Am J Obstet Gynecol. Nov 20.