Niedobór witaminy D a zespół policystycznych jajników (PCOS)
Do napisania tego artykułu skłoniły mnie dwie nowe publikacje autorek z poznańskich uczelni (Uniwersytetu Przyrodniczego i Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego).
Zespół policystycznych jajników (polycystic ovary syndrome, PCOS) jest metaboliczno-endokrynnym schorzeniem dotykającym co najmniej 5-10% kobiet w wieku reprodukcyjnym. Towarzyszy mu często bezpłodność, oporność insulinowa (charakterystyczna dla 50-70% kobiet z PCOS) i zespół metaboliczny a niekiedy również cukrzyca typu 2. Do typowych objawów PCOS należą: trądzik, hirsutyzm (występowanie nadmiernego owłosienia typu męskiego), zaburzenia miesiączkowania i łysienie typu męskiego (1).
Zdjęcie: fotolia.com
Pierwsza ze wspomnianych publikacji to badanie obserwacyjne, w którym rozpatrzono związek między statusem witaminy D a występowaniem zaburzeń miesiączkowania u młodych kobiet (18-25 lat) (2). Wśród 77 uczestniczek suboptymalny stan zaopatrzenia organizmu w witaminę D (zdefiniowany jako stężenie 25 (OH) D niższe niż 30 ng/mL) odnotowano u 60 uczestniczek. Warto nadmienić, że badanie zostało przeprowadzone w kwietniu a jednym z kryteriów włączania był brak suplementacji witaminą D w ostatnich 6 miesiącach. W grupie z suboptymalnym stanem zaopatrzenia organizmu w witaminę D aż 40% uczestniczek miało zaburzenia miesiączkowania, podczas gdy w grupie z optymalnym stanem zaopatrzenia organizmu w witaminę D jedynie 12%. W omawianym badaniu nie brały udziału kobiety ze zdiagnozowanym PCOS, natomiast autorka zwróciła uwagę na kilka interesujących mechanizmów, poprzez które witamina D może wpływać na regulację funkcji reprodukcyjne u kobiet. Dodam, że w grupie z suboptymalnym stanem zaopatrzenia organizmu w witaminę D prawie 37% kobiet miało nadwagę lub otyłość. Z kolei w grupie z optymalnym stanem zaopatrzenia organizmu w witaminę D jedynie 6%. Przejdźmy do badań z udziałem kobiet z PCOS.
Wnioski z systematycznych prac przeglądowych i metaanaliz
Całkiem niedawno w interesującym nas temacie ukazały się dwie systematyczne prace przeglądowe i metaanalizy. Pierwsza z metaanaliz została oparta na 6 randomizowanych kontrolowanych badaniach i dotyczyła wpływu suplementacji witaminą D na biomarkery profilu androgenów u kobiet PCOS (3). Wykazano w niej, że przyjmowanie suplementów witaminy D u kobiet z PCOS przyczynia się do istotnego zmniejszenia stężenia testosteronu całkowitego, ale nie ma wpływu na inne biomarkery profilu androgenów (włączając stężenie wolnego testosteronu).
W drugiej systematycznej pracy przeglądowej i metaanalizie oceniono wpływ suplementacji witaminą D na biomarkery stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego u kobiet z PCOS (4). Metaanaliza objęła 7 randomizowanych kontrolowanych badań. Wykazano w niej, że suplementacja witaminą D przyczynia się do zmniejszenia stężeń wysokoczułego białka CRP (hs-CRP) i malonylodialdehydu (MDA) oraz zwiększania całkowitej pojemności antyoksydacyjnej (TAC), ale nie ma wpływu na stężenia tlenku azotu i glutationu. W skrócie suplementacja witaminą D przyczynia się do poprawy przynajmniej niektórych biomarkerów stanu zapalnego i stresu oksydacyjnego u kobiet z PCOS. Poza tym większej poprawy w stężeniach hs-CRP i MDA można spodziewać się przy podaży witaminy D wraz z innymi suplementami niż samodzielnie.
We wstępie wspomniałem, że do napisania tego artykułu skłoniły mnie dwie publikacje autorek z poznańskich uczelni – druga publikacja to najnowsza systematyczna praca przeglądowa i metaanaliza dotycząca korzyści wynikających z suplementacji witaminą D u kobiet z PCOS (5). Metaanaliza ta została opublikowana w poprzednim miesiącu. Autorki skoncentrowały się w niej na wpływie suplementacji witaminą D na wrażliwość insulinową. Objęła ona 11 badań z udziałem 601 kobiet z PCOS. Wykazano w niej, że przyjmowanie witaminy D przyczynia się do istotnego zmniejszenia stężenia glukozy na czczo (w przypadku, gdy witamina D była podawana wraz z innymi suplementami) i wartości wskaźnika insulinooporności (HOMA-IR) (w przypadku, gdy witamina była podawana samodzielnie w sposób ciągły w dawkach ≤ 4000 IU/d oraz w kombinacji z innymi suplementami).
Brzmi interesująco, ale…
Zwrócę uwagę, że badania dotyczące zastosowania witaminy D w leczeniu PCOS mają swoje ograniczenia. W pierwszej przytoczonej metaanalizy witamina D była podawana wraz z innym suplementem (z wapniem) w jednym na 6 badań. W drugiej metaanalizie aż w 4 badaniach na 7. Wśród suplementów podawanych z witaminą D w drugiej metaanalizie znalazły się: olejek z wiesiołka, witamina K2, wapń, magnez i/lub cynk. W metaanalizie przeprowadzonej przez autorki z Polski witamina D była podawana wraz z innymi suplementami (z wapniem, witaminą K2, magnezem i/lub cynkiem) w 3 badaniach na 11. Warto mieć na uwadze, że suplementy jakie były podawane z witaminą D mogą wywierać wpływ na parametry metaboliczne i metaboliczne u kobiet z PCOS zarówno bezpośrednio, jak i poprzez wpływ na metabolizm witaminy D. Przykładowo suplementacja magnezem może być pomocna pod kątem poprawiania wrażliwości insulinowej u osób z niedoborami tego pierwiastka (6). Dodatkowo, o czym w mojej opinii mówi się zbyt mało, magnez jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania prawdopodobnie wszystkich enzymów zaangażowanych w procesy metabolizmu witaminy D, włączając te zaangażowane w syntezę i aktywację witaminy D (7). Z tych względów w przypadku niektórych badań trudno jest określić jaki wpływ na uzyskane rezultaty miała witamina D, a jaki inne suplementy.
Większość uwzględnionych w przytoczonych metaanalizach badań trwała 8 lub 12 tygodni, ale niektóre badania trwały znacznie dłużej (24 lub 60 tygodni), ewentualnie znacznie krócej – 3 tygodnie, co utrudnia określenie po jakim czasie przyjmując witaminę D możemy spodziewać się korzystnych efektów.
W części przeprowadzonych badań witamina D była stosowana w niskich dawkach (< 1000 IU/dzień). Na tej podstawie można przypuszczać, że uzyskane wyniki mogą nie obrazować pełnego potencjału witaminy D.
Podsumowanie
Suplementacja witaminą D może mieć korzystny wpływ na szereg parametrów metabolicznych i hormonalnych u kobiet z PCOS. Mimo, że przeprowadzone badania mają swoje ograniczenia to uważam, że kobiety z PCOS w szczególnym stopniu powinny starać się utrzymać optymalny stan zaopatrzenia organizmu w witaminę D (stężenie 25 (OH) D w przedziale 30-50 ng/mL) w ciągu całego roku (8).
Jeśli interesuje Cię współpraca indywidualna on-line, wybierz odpowiednią dla siebie zakładkę: Współpraca – Osoby ćwiczące rekreacyjnie lub Współpraca – Sportowcy.
Źródła:
1) El Hayek i wsp. 2016. Poly Cystic Ovarian Syndrome: An Updated Overview. Front Physiol. 7:124.
2) Mogili i wsp. 2018. Prevalence of vitamin D deficiency in infertile women with polycystic ovarian syndrome and its association with metabolic syndrome – A prospective observational study. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 229:15-19.
3) Azadi-Yazdi i wsp. 2017. The Effect of Vitamin D Supplementation on the Androgenic Profile in Patients with Polycystic Ovary Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Clinical Trials. Horm Metab Res. 49:174-179.
4) Akbari i wsp. 2018. The Effects of Vitamin D Supplementation on Biomarkers of Inflammation and Oxidative Stress Among Women with Polycystic Ovary Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Horm Metab Res. 50:271-279.
5) Łagowska i wsp. 2018. The Role of Vitamin D Oral Supplementation in Insulin Resistance in Women with Polycystic Ovary Syndrome: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutrients. 10(11).
6) Morais i wsp. 2017. Effect of magnesium supplementation on insulin resistance in humans: A systematic review. Nutrition. 38:54-60.
7) Uwitonze i Razzaque. 2018. Role of Magnesium in Vitamin D Activation and Function. J Am Osteopath Assoc. 118:181-189.
8) Rusińska i wsp. 2018. Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland-Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies-2018 Update. Front Endocrinol (Lausanne). 9:246.
udostępnij: