Niska dostępność energii – przyczyny i konsekwencje
Względny niedobór energii w sporcie (RED-S) obejmuje szereg zaburzeń fizjologicznych, występujących przy niskiej dostępności energii. Termin ten pojawił się po raz pierwszy w literaturze naukowej w 2014 r. w stanowisku Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego.
Energia dostępna, czyli ilości energii jaka może być wykorzystana na procesy metaboliczne organizmu po odjęciu kosztu energetycznego ćwiczeń.
Do możliwych przyczyn niskiej dostępności energii należą:
– zaburzenia odżywiania
– umyślne dążenie do zmniejszenia masy ciała bez zaburzeń odżywiania
– brak możliwości zaspokojenia potrzeb energetycznych organizmu ze względu na wysokie zapotrzebowanie energetyczne
Niska dostępność energii może wynikać z niewystarczającego spożycia energii wraz z dietą, wysokiego kosztu energetycznego ćwiczeń lub może stanowić wypadkową obu tych czynników.
Zdjęcie: 123rf.com
Lista potencjalnych zaburzeń fizjologicznych i konsekwencji charakterystycznych dla RED-S a tym samym niskiej dostępności energii jest długa (1):
– zaburzenia miesiączkowania
– zmniejszone libido
– zwiększone ryzyka złamań zmęczeniowych kości
– niskie ciśnienie tętnicze
– zmniejszona tolerancji zimna
– dolegliwości żołądkowo-jelitowe
– zwiększone ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych
– zmniejszona spoczynkowa przemiana materii
– zmniejszona siła mięśniowa
– zmniejszona wydolności w sportach wytrzymałościowych
– pogorszona koncentracji
– rozdrażnienie
– objawy depresji
Dr. Anne Loucks i Dr. Jean Thuma w swoich badaniach wykazały, że w celu zapewnienia prawidłowego wydzielania hormonu luteinizującego a tym samym uniknięcia zaburzeń miesiączkowania oraz szeregu wymienionych zaburzeń fizjologicznych i konsekwencji młode zdrowe kobiety nie powinny zmniejszać ilości energii dostępnej poniżej 30 kcal/kg beztłuszczowej masy ciała/dzień (2).
Z kolei w niedawno przeprowadzonych badaniach wykazano, że nie można wskazać jednoznacznie progu energii dostępnej, poniżej którego występują zaburzenia miesiączkowania oraz inne wymienione zaburzenia fizjologiczne i konsekwencje (3, 4). W jednym z bardziej interesujących badań dotyczących tej kwestii wykazano, że im większy deficyt energetyczny tym większe ryzyko wystąpienia zaburzeń miesiączkowania (4).
Większość badań dotyczących konsekwencji niskiej dostępności energii została przeprowadzona z udziałem kobiet. Niemniej jednak przeprowadzone badania wskazują, że niska dostępność energii w przypadku mężczyzn może m.in. prowadzić do zmniejszenia stężenia testosteronu i zmniejszenia libido (5, 6).
Przyczyny i konsekwencje niskiej dostępności energii zostały przedstawione w szczegółowy sposób w niedawno opublikowanym obszernym artykule naukowym: „Reasons for and Consequences of Low Energy Availability in Female and Male Athletes: Social Environment, Adaptations, and Prevention.” Osoby zainteresowane tym tematem zachęcam do lektury tego artykułu.
Jeśli interesuje Cię współpraca indywidualna on-line, wybierz odpowiednią dla siebie zakładkę: Współpraca – Osoby ćwiczące rekreacyjnie lub Współpraca – Sportowcy.
Źródła:
1) Mountjoy i wsp. 2018. IOC consensus statement on relative energy deficiency in sport (RED-S): 2018 update. Br J Sports Med. 52:687-697.
2) Loucks i Thuma. 2003. Luteinizing hormone pulsatility is disrupted at a threshold of energy availability in regularly menstruating women. J Clin Endocrinol Metab. 88:297-311.
3) Lieberman i wsp. 2018. Menstrual Disruption with Exercise is not Linked to an Energy Availability Threshold. Med Sci Sports Exerc. 50: 551–561.
4) Williams i wsp. 2015. Magnitude of daily energy deficit predicts frequency but not severity of menstrual disturbances associated with exercise and caloric restriction. Am J Physiol Endocrinol Metab. 308: E29-39.
5) Hooper i wsp. 2017. The presence of symptoms of testosterone deficiency in the exercise-hypogonadal male condition and the role of nutrition. Eur J Appl Physiol. 117:1349-1357.
6) Heikura i wsp. 2018. Low Energy Availability Is Difficult to Assess but Outcomes Have Large Impact on Bone Injury Rates in Elite Distance Athletes. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 28:403-411.