Ocena statusu żelaza u osób aktywnych fizycznie

Jakie badania najlepiej wykonać w celu oceny statusu żelaza u osoby aktywnej fizycznie? W opublikowanej w tym roku publikacji przeglądowej: „Iron considerations for the athlete: a narrative review” autorzy za szczególnie przydatne i stanowiące minimum w diagnostyce niedoboru żelaza uznali następujące badania: stężenie ferrytyny, stężenie hemoglobiny i wysycenie transferyny żelazem (1).

Zdjęcie: 123rf.com

Autorzy przedstawili również trzy stadia niedoboru żelaza:

Stadium 1 – niedobór żelaza (ang. iron deficiency, ID): stężenie ferrytyny < 35  μg/L, stężenie hemoglobiny > 11,5 g/dL, wysycenie transferyny żelazem > 16%.

Stadium 2 – niedobór żelaza bez niedokrwistości (ang. iron-defcient non-anaemia, IDNA): stężenie ferrytyny < 20  μg/L, stężenie hemoglobiny > 11,5 g/dL, wysycenie transferyny żelazem < 16%.

Stadium 3 – niedokrwistość z niedoboru żelaza (ang. iron deficiency anemia, IDA): stężenie ferrytyny < 12  μg/L, stężenie hemoglobiny < 11,5 g/dL, wysycenie transferyny żelazem < 16%.

Wysycenie transferyny żelazem można wyliczyć korzystając z następujących wzorów:

1) Wysycenie transferyny żelazem = (stężenie żelaza w surowicy krwi / TIBC) x 100

lub

2) Wysycenie transferyny żelazem = (stężenie żelaza w surowicy krwi / stężenie transferyny w surowicy krwi) x 70,9

TIBC – Całkowita zdolność surowicy do wiązania żelaza

Zgodnie z zaleceniami we wspomnianej publikacji przeglądowej pobór krwi przy ocenie statusu żelaza najlepiej wykonać rano na czczo w stanie prawidłowego nawodnienia organizmu. Ponadto 2-3 dni przed poborem krwi nie jest wskazane wykonywanie intensywnych ćwiczeń prowadzących do uszkodzeń mięśniowych.

W swojej praktyce zawodowej najczęściej współpracuję z osobami w stadiach 1 i 2. Bardzo rzadko zgłaszają się do mnie osoby w trzecim stadium. Dosyć często osoby w stadiach 1 i 2, z którymi mam okazję współpracować mają dodatkowo zaburzenia miesiączkowania i/lub niedoczynność tarczycy. Niedobór żelaza może przyczyniać się do zaburzeń miesiączkowania i niedoczynności tarczycy poprzez szereg mechanizmów, co szerzej zostało omówione w publikacji: „The Unexplored Crossroads of the Female Athlete Triad and Iron Deficiency: A Narrative Review” (2).

Podkreślę, że zdiagnozowanie niedoboru żelaza i podjęcie odpowiednich działań w stadium 1 jest korzystne z dwóch względów: pozwala uniknąć najbardziej dotkliwych objawów niedoboru żelaza (włączając zmniejszenie wydolności fizycznej) a także uniknąć sytuacji, w której uzupełnienie niedoboru żelaza u osoby utrzymującej wysoką aktywność fizyczną stanowi naprawdę trudne zadanie, co ma miejsce zwłaszcza w trzecim stadium.

Osoby zainteresowane tematem niedoboru żelaza u osób aktywnych fizycznie zachęcam również do lektury mojego artykułu: „Związek między niedoborami witaminy D i żelaza u wysokiej klasy sportsmenek” w którym przedstawiłem wyniki dosyć interesującego badania przeprowadzonego przez naukowców z warszawskiego Instytutu Sportu.

Jeśli interesuje Cię współpraca indywidualna, wybierz odpowiednią dla siebie zakładkę: Współpraca – Osoby ćwiczące rekreacyjnie lub Współpraca – Sportowcy.

Źródła:

1) Sim i wsp. 2019. Iron considerations for the athlete: a narrative review. Eur J Appl Physiol. 119:1463-1478.
2) Petkus i wsp. 2017. The Unexplored Crossroads of the Female Athlete Triad and Iron Deficiency: A Narrative Review. Sports Med. 47:1721-1737.