Przywracanie utraconej miesiączki u młodych sportsmenek
W niedawno opublikowanej systematycznej pracy przeglądowej przeanalizowano wyniki niemal wszystkich dotychczas przeprowadzonych badań, w których oceniono wpływ egzogennej podaży leptyny i niefarmakologicznych metod na leczenie czynnościowego podwzgórzowego braku miesiączki (ang. functional hypothalamic amenorrhea, FHA). W sumie przeanalizowano wyniki 11 badań:
– 5 badań rozpatrujących wpływ interwencji dietetycznych
– 3 badania rozpatrujące wpływ egzogennej podaży leptyny
– 2 badania rozpatrujące wpływ terapii poznawczo-behawioralnej (ang. cognitive behavioral therapy, CBT)
– jedno badanie rozpatrujące wpływ hipnoterapii
W tym artykule przedstawię wyniki jednego z przeanalizowanych badań, które zostało przeprowadzone przez badaczy z poznańskich uczelni (Uniwersytetu Przyrodniczego i Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego).
Zdjęcie: fotolia.com
W badaniu wzięły udział młode sportsmenki uprawiające wioślarstwo, pływanie synchroniczne i triathlon (45 rozpoczęło interwencję i 31 ukończyło). Wśród uczestniczek, które ukończyły badania 5 miało zaburzenia miesiączkowania typu amenorrhea (zdefiniowane jako brak miesiączki przez co najmniej 6 miesięcy, albo przez okres równy co najmniej długości 3 wcześniejszych cykli miesiączkowych). Pozostałe uczestniczki miały zaburzenia miesiączkowania typu oligomenorrhea (długość cykli: 36-90 dni). Poniżej przedstawiłem bardziej szczegółowe informacje o uczestniczkach, które ukończyły interwencję:
Wiek: 18,1 ± 2,6 lat
BMI: 20,6 kg/m2
Wiek rozpoczęcia treningów: 11,2 ± 3,5 lat
Staż treningowy: 6,8 ± 3,3 lat
Ilość sesji treningowych/tydzień: 5,2 ± 1,1
Ilość godzin poświęcana na treningi/d: 4,0 ± 1,8
Ilość godzin poświęcana na trening/tydz.: 19,5 ± 7,2
W ramach interwencji uczestniczki zostały poinformowane o popełnianych błędach żywieniowych i konsekwencjach zdrowotnych tych błędów. Każda z uczestniczek otrzymała dobraną indywidualnie dietę. Spożycie białka zostało ustalone na poziomie 1,2 – 1,6 g/kg/d. Węglowodany i tłuszcz stanowiły odpowiednio: minimum 55 i 25-30% energii dostarczanej. W zaleceniach dietetycznych zwrócono również uwagę, żeby spożycie wapnia i witaminy D wynosiło odpowiednio: 1000-1300 mg/d i 400-800 IU/d.
Co wykazano? Po 3 miesiącach ilość energii dostępnej uległa zwiększeniu z 28,3 ± 9,2 do 35,8 ± 12,3 kcal/kg beztłuszczowej masy ciała/d. Ponadto uczestniczki istotnie zwiększy swoje spożycie energii (z 2354 do 2588 kcal/d), białka (z 75,6 do 85,5 g/d), węglowodanów (z 305,4 do 372,2 g/d), wapnia (z 813 do 963 mg/d), magnezu, witamin A, witaminy D, folianów i witaminy C. Z kolei spożycie tłuszczu uległo obniżeniu (z 92,2 do 84,2 g/d). Spożycie żelaza było niższe od zalecanego przed i po interwencji, odpowiednio: 11,1 i 12,8 mg/d.
Interwencja nie przyczyniła się do zmian masy ciała, BMI i kompozycji ciała. U kobiet z FHA interwencja nie doprowadziła do przywrócenia regularnych cykli miesiączkowych. Nie odnotowano również zmian w częstotliwości występowania miesiączki. Zaobserwowano istotne zwiększenie stężenia hormonu luteinizującego (LH) i proporcji LH do hormonu folikulotropowego (FSH).
Nasuwa się pytanie: jakie były przyczyny braku skuteczności zastosowanej interwencji? Poniżej zasugerowałem kilka potencjalnych przyczyn, które warto mieć na uwadze podczas planowania diety, gdy celem jest przywrócenie utraconej miesiączki:
– Energia dostępna uległa zwiększeniu jedynie do 35,8 kcal/kg beztłuszczowej masy ciała/d. W oparciu o informacje z obszernej publikacji przeglądowej: „Energy Availability in Athletics: Health, Performance, and Physique”, opublikowanej w tym roku, energia dostępna na poziomie co najmniej 45 kcal/kg beztłuszczowej masy ciała/d (w przypadku kobiet) i co najmniej 40 kcal/kg beztłuszczowej masy ciała/d (w przypadku mężczyzn) pozwala na zapewnienie prawidłowych funkcji fizjologicznych i jest prawdopodobnie najbardziej odpowiednia, gdy celem jest przywrócenie utraconej miesiączki (2).
Energia dostępna, czyli ilości energii jaka może być wykorzystana na procesy metaboliczne organizmu po odjęciu kosztu energetycznego ćwiczeń. Poniżej zamieściłem przykład obrazujący jak wyliczyć energię dostępną (3):
Masa ciała (BW) 60 kg
Procentowa zawartość tkanki tłuszczowej 20%
Beztłuszczowa masa ciała (FFM) 48,0 kg
Spożycie energii wraz z dietą (EI) 2400 kcal/d
Wydatek energetyczny związany z ćwiczeniami (EEE) 500 kcal/d
Energia dostępna = (EI-EEE) / FFM = (2400 – 500) kcal/d / 48,0 kg = 39,6 kcal/kg FFM/d
– Spożycie witaminy D mogło być zbyt niskie, żeby zapewnić optymalny stan zaopatrzenia organizmu w witaminę D (stężenie 25 (OH) D w przedziale 30-50 ng/mL) (4).
– Możliwe, że zastosowana interwencja przyniosłaby pożądane rezultaty (przynajmniej u części uczestniczek) w momencie, gdyby trwała dłużej.
Jeśli interesuje Cię współpraca indywidualna, wybierz odpowiednią dla siebie zakładkę: Współpraca – Osoby ćwiczące rekreacyjnie lub Współpraca – Sportowcy.
Źródła:
1) Lagowska i wsp. 2014. Effects of dietary intervention in young female athletes with menstrual disorders. J Int Soc Sports Nutr. 11:21.
2) Melin i wsp. 2019. Energy Availability in Athletics: Health, Performance, and Physique. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 29:152-164.
3) Thomas i wsp. 2016. Position of the Academy of Nutrition and Dietetics, Dietitians of Canada, and the American College of Sports Medicine: Nutrition and Athletic Performance. J Acad Nutr Diet. 116:501-528.
4) Rusińska i wsp. 2018. Vitamin D Supplementation Guidelines for General Population and Groups at Risk of Vitamin D Deficiency in Poland-Recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel With Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies-2018 Update. Front Endocrinol (Lausanne). 9:246.