Korzyści z bycia w stanie ketozy cz. 1
Niekiedy można spotkać się z opiniami, że bycie w stanie ketozy jest niebezpieczne dla zdrowia, ewentualnie nie jest do niczego potrzebne. Czy tego typu opinie mają wsparcie w badaniach? Okazuje się, że nie. Co więcej wiele badań wskazuje, że zwiększanie poziomu ciał ketonowych we krwi (przynajmniej okazyjne) pozwala na uzyskania szeregu unikalnych korzyści.
Artykuł wstępnie został opublikowany w czasopiśmie Muscular Development (numer: listopad/grudzień 2015).
Zdjęcie: canva.com
Ciała ketonowe | Substraty energetyczne powstające ze spalania kwasów tłuszczowych: β-hydroksymaślan, acetooctan i aceton |
Ketoza | Poziom ciał ketonowych we krwi > 0,5 mmol/L |
Ketoza żywieniowa | Ketoza wywołana poprzez zabiegi żywieniowe – głodzenie lub restrykcję węglowodanów |
Kwasica ketonowa | Poziom ciał ketonowych we krwi > 10 mmol/L – obserwowany w przypadku niekontrolowanej cukrzycy (przy niedoborach insuliny) |
Keto-adaptacja | Proces umożliwiający zwiększenie wykorzystania lipidowych substratów energetycznych (zwłaszcza ciał ketonowych i triglicerydów wewnątrzmięśniowych) |
Dieta bardzo niskowęglowodanowa ketogeniczna (VLCKD) | Dieta pozwalająca na uzyskania ketozy żywieniowej – najczęściej charakteryzuje się następującymi proporcjami makroskładników: 15-25%, 65-80% i 5-10% – odpowiednio dla białek, tłuszczów i węglowodanów |
Egzogenne ciała ketonowe | Suplementy zawierające estry lub sole mineralne ciał ketonowych |
Właściwości ciał ketonowych
Rozpuszczalne w wodzie cząsteczki, o jakich mowa w tabeli wyżej – ciała ketonowe – posiadają szereg ciekawych właściwości:
Zmniejszają rozpad białek mięśniowych
Antykataboliczny wpływ ciał ketonowych może uwidaczniać się zwłaszcza przy dużym deficycie energetycznym oraz niskim udziale białka i/lub węglowodanów w diecie. W jednym z ciekawszych eksperymentów, zbadano wpływ 3 diet o takiej samej kaloryczności i ilości białka, ale różnej ilości węglowodanów (30, 60 i 104 g/d) (1). Po 9 tygodniach otyli uczestnicy tej próby stracili odpowiednio 16,2; 12,8 i 11,9 kg. Dodatkowo w grupie spożywającej najmniej węglowodanów (mimo największego ubytku masy ciała), odnotowano najmniejszy ubytek beztłuszczowej masy ciała, zaledwie 5% – badani w tej grupie tracili prawie wyłącznie tłuszcz (do pomiaru składu ciała wykorzystano metodę DEXA). W pozostałych grupach utrata beztłuszczowej masy ciała wynosiła odpowiednio 16% i 25%.
Stanowią alternatywne źródło energii dla mózgu
W pierwszych dniach głodzenia lub stosowania VLCKD ciała ketonowe zaspokajają 1/3 zapotrzebowania energetycznego mózgu, po kilku tygodniach 2/3, co stanowi mechanizm adaptacyjny umożliwiający zmniejszenie rozpadu białek mięśniowych. Ciekawostka: ciała ketonowe zaspokajają niemal połowę zapotrzebowania energetycznego mózgu noworodka w pierwszych dniach po porodzie (2, 3).
Zmniejszają uczucie głodu
Wyniki badań, wskazują, że restrykcja węglowodanów do poziomu umożliwiającego nasilenie produkcji ciał ketonowych sprzyja zmniejszeniu uczucia głodu podczas stosowania diet nastawionych na redukcję tkanki tłuszczowej – nie jest jednak jasne, czy ciała ketonowe wywierają w tym zakresie wpływ bezpośredni (4).
Zapobiegają objawom hipoglikemii
Do poszerzenia wiedzy w tym zakresie znacznie przyczynił się Dr. George Cahill – w jednym z bardziej ekstremalnych badań poddał on otyłych studentów 40-dniowemu postowi. Dodatkowo w trakcie postu podano uczestnikom 20 IU insuliny, co doprowadziło u nich do zmniejszenia poziomu glukozy we krwi do 25 mg/dl! – trudno uwierzyć, ale przy wysokim poziomie ciał ketonowych we krwi nie wiązało się to z objawami hipoglikemii (3). Dla uzyskania lepszej perspektywy obniżenie poziomu glukozy do 25 mg/dl zazwyczaj prowadzi do poważnych objawów hipoglikemii – utraty przytomności i śpiączki.
Wykazują korzystny wpływ na szereg czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy
W przeprowadzonych dotychczas badaniach VLCKD okazała się mieć korzystny wpływ na czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takie jak poziomy triglicerydów, glukozy i insuliny a także liczne parametry zapalne. Jednakże w części przeprowadzonych badań odnotowano również negatywny wpływ takiej diety na niektóre z czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych a zwłaszcza poziom cholesterolu frakcji LDL. Wpływ VLCKD w tym zakresie niewątpliwie jest w znacznym stopniu uzależniony od spożywanych źródeł tłuszczu (5, 6).
Posiadają terapeutyczny wpływ w chorobach neurodegeneracyjnych
W latach 30-tych „dieta ketogeniczna” (wersje VLCKD stosowane w epilepsji zazwyczaj charakteryzują się większym udziałem tłuszczu i mniejszym udziałem białka niż diety, o których mowa w tym artykule) była cenionym sposobem leczenia padaczki. Wkrótce w efekcie wynalezienia nowych leków, zalecenia dietetyczne w leczeniu padaczki zaczęto postrzegać, jako mało efektywne i niepotrzebne (7). Wykorzystanie diety ketogenicznej zostało ograniczone do kilku ośrodków w Stanach Zjednoczonych. Sytuacja uległa zmianie za sprawą 20-miesięcznego chłopca o imieniu Charlie Abrahams, cierpiącego na bardzo ciężką postać lekoopornej padaczki. Ojciec Charliego – Jim Abrahams – znany reżyser komedii filmowych (m.in. współreżyser filmów: „Czy leci z nami pilot?” i serii „Naga broń”) znalazł informacje o diecie ketogenicznej w jednej z książek i postanowił zabrać swojego syna do szpitala Johna Hopkinsa w Baltimore, gdzie dieta ketogeniczna była stosowana w leczeniu padaczki nieprzerwanie od lat 20-tych. Zaledwie po 4 dniach przestrzegania diety chłopiec przestał mieć napady padaczki. Jim następnie założył Fundację Charliego w celu upowszechnienia wiedzy na temat terapeutycznego wpływu diety ketogenicznej w leczeniu padaczki. W głównej mierze dzięki tym wydarzeniom obecnie dieta ketogeniczna nie jest postrzegana, jako terapia ostatniej szansy a jednocześnie bada się terapeutyczne właściwości ciał ketonowych w innych chorobach neurodegeneracyjnych, takich jak: autyzm, choroba Alzheimera, Parkinsona i Lou Gehriga (8).
Wpływają negatywnie na rozwój niektórych nowotworów
W jednym z bardziej interesujących eksperymentów, z udziałem pacjentów z zaawansowanymi postaciami nowotworów (m.in. piersi, płuc, jajników i jelit) zaobserwowano, że zwiększenie poziomu ciał ketonowych po 28 dniach przestrzegania VLCKD miało pozytywny związek ze stabilizacją lub częściową remisją nowotworów (9).
Stanowią bardziej wydajne paliwo komórkowe niż glukoza i kwasy tłuszczowe
Po raz pierwszy właściwość ta została odnotowana w badaniach dotyczących mobilności plemników – obecności ciał ketonowych przyczyniała się do zwiększenia mobilności przy jednoczesnym obniżeniu zużycia tlenu (2).
Zwiększają przepływ krwi
Jedno z ostatnich badań wskazuje, że ciała ketonowe mogą zapobiegać obniżeniu przepływu krwi w mózgu, jaki pojawia się w efekcie starzenia (10). Właściwość ta jest również badana pod kątem wspomagania gojenia ran – ciała ketonowe zwiększają tutaj przepływ krwi a tym samym ilość dostarczanych składników potrzebnych do gojenia rany (11).
Na zakończenie
Wyżej przedstawione wnioski wskazują na bardzo szeroki potencjał strategii żywieniowych przyczyniających się do zwiększenia poziomu ciał ketonowych we krwi. Mam tutaj na myśli, zarówno potencjał w zakresie poprawiania stanu zdrowia, jak i korzyści sylwetkowo-wydolnościowe. W kolejnej części przyjrzę się bliżej temu drugiemu aspektowi. Zwrócę również uwagę na praktyczne aspekty dotyczące stosowania VLCKD.
Jeśli interesuje Cię współpraca indywidualna on-line, wybierz odpowiednią dla siebie zakładkę: Współpraca – Osoby ćwiczące rekreacyjnie lub Współpraca – Sportowcy.
Źródła:
1) Young i wsp. (1971). Effect of body composition and other parameters in obese young men of carbohydrate level of reduction diet. Am J Clin Nutr. 24:290-6.
2) Cahill i Veech (2003). Ketoacids? Good medicine? Trans Am Clin Climatol Assoc. 114: 149-61.
3) Cahill (2006). Fuel metabolism in starvation. Annu Rev Nutr. 26:1-22.
4) Johnstone i wsp. (2008). Effects of a high-protein ketogenic diet on hunger, appetite, and weight loss in obese men feeding ad libitum. Am J Clin Nutr. 87: 44–55.
5) Volek (2008). Dietary carbohydrate restriction induces a unique metabolic state positively affecting atherogenic dyslipidemia, fatty acid partitioning, and metabolic syndrome. Prog Lipid Res. 47:307-18.
6) Paoli i wsp. (2013). Beyond weight loss: a review of the therapeutic uses of very-low-carbohydrate (ketogenic) diets. Eur J Clin Nutr. 67:789-96.
7) Kossoff i Hartman (2012). Ketogenic diets: new advances for metabolism-based therapies. Curr Opin Neurol. 25:173-8.
8) Newport i wsp. (2015). A new way to produce hyperketonemia: use of ketone ester in a case of Alzheimer’s disease. Alzheimers Dement. 11:99-103.
9) Fine i wsp. (2012). Targeting insulin inhibition as a metabolic therapy in advanced cancer: a pilot safety and feasibility dietary trial in 10 patients. Nutrition. 28:1028-35.
10) Lin i wsp. (2015). Caloric restriction increases ketone bodies metabolism and preserves blood flow in aging brain. Neurobiol Aging. 36:2296-303.
11) Kesl i wsp. (2014). Sustaining dietary ketosis to improve blood flow and wound healing in young and aged Fisher rats. The FASEB Journal. 734.7.
udostępnij: